Wat is verzamelwoede?

Verzamelwoede is een obsessieve-compulsieve stoornis waarbij iemand dwangmatig spullen bijhoud en verzamelt, uit angst dingen te moeten weg doen. Mensen die hier onder leiden houden vaak letterlijk alles bij. Van lege verpakkingen tot voorwerpen die stuk of onvolledig zijn, bij letterlijk elk voorwerp is er de gedachte dat dit toch nog wel eens ooit van pas zou kunnen komen. Dit is verzamelwoede, of in het Engels “hoarding”.

Om het verschil te schetsen tussen een normale verzamelaar en een dwangmatige verzamelaar halen we het voorbeeld van een bidprentjes verzamelaar er bij. Wanneer zij dubbels hebben ruilen zij deze simpelweg in. Als de normale verzamelaar merkt dat er plaats tekort is, dan ruimt deze op. Daartegenover heb je de dwangmatige verzamelaar, die naar eigen beleving onmogelijk afstand kan doen van zijn spullen. Enkel bij de gedachte al om iets weg te doen roepen angstgevoelens op bij mensen die hier onder leiden.

Mensen met verzamelwoede geraken vaak geïsoleerd van de samenleving en mijden bezoek, omdat ze zelf beseffen dat hun verzamelwoede dwangmatig is. Ze willen hier liever niet op aangesproken worden, want dan bestaat de kans dat ze overhaalt worden om de woning op te ruimen en dat veroorzaakt bij hen stress of angsten.

Hoe herkennen we verzamelwoede?

Buitengewone behoefte om spullen bij te houden omdat wegdoen angstgevoelens oproepen
De spullen verzameling geeft in huis zodanig veel rotzooi dat woonruimtes niet (normaal) gebruikt kunnen worden en niet veilig zijn
Ernstige moeite om spullen weg te doen, ongeacht de waarde ervan
Gaat in veel gevallen gepaard met dementie of een verstandelijke beperking
Kampen ook vaak met met relatieproblemen, verslaving, financiële problemen, werkloosheid of een gebrek aan een zinnige daginvulling

Verzamelwoede statistieken

Naar schatting komt verzamelwoede voor bij 2 tot 6 percent van de populatie. De laatste jaren is er een sterke stijging, maar dit komt vooral door de hogere graad van hulpverlening en rapportering. In 23% van de gevallen treedt de verzamelwoede pas op als de mensen ouder zijn dan 40. Zowel mannen al vrouwen lijden hier aan, maar vooral boven de 60 komt de aandoening vaker voor bij vrouwen. Bij vrouwen uit verzamelwoede zich vaker in het kopen van dingen (koopziek).

De oorzaken van verzamelwoede

Dwangmatig verzamelen kan al op jonge leeftijd beginnen. Vaak uiten de eerste symptomen zich tussen de 11 en 15 jaar oud. Hierna rapporteren mensen vaak een traumatische ervaring als oorzaak van de escalatie van de voorgaande symptomen tot echte verzamelwoede. Als kind gepest worden omdat je armer bent dan andere kinderen kan bijvoorbeeld een oorzaak zijn.

Een opvallende eigenschap van mensen die hier onder lijden is besluiteloosheid. Men kan zeer moeilijk knopen doorhakken, zeker op vlak van spullen, dus houdt men alles simpelweg bij. De stoornis is deels ook erfelijk. Ongeveer de helft van de mensen die dwangmatig verzamelen, heeft een familielid die dit ook doet.

Het verzamelen is vaak van chronische aard en gaat vaak door tot men volwassen is. De ernst, lijdensdruk en beperkingen nemen vaak toe naarmate iemand ouder wordt, zeker als men op latere leeftijd te maken heeft met dementie of isolement.

De behandeling voor verzamelwoede

Verzamelwoede is zeer moeilijk te behandelen om volgende 3 redenen:

De intrinsieke of esthetische waarde van een voorwerp: als je een voorwerp wegneemt dan voelt een hoarder dat aan alsof je een deel van zichzelf (zijn persoon) hebt weggenomen
Hoarders zijn sterk bezig zijn met de potentiële gebruikswaarde van een voorwerp. Iemand met verzamelwoede denkt altijd dat hij ieder voorwerp nog wel zal kunnen gebruiken
De sentimentele waarde. De redenering dat als je iets wegdoet, ook de herinnering die erachter zit zal verdwijnen

Simpelweg de woning laten opruimen werkt niet omdat dit de oorzaak alles behalve oplost. Psychologische behandeling is aangewezen. Ook omdat het vaak een chronisch beloop heeft, is het erg belangrijk met deze verzameldwang om te kunnen gaan. Met cognitieve gedragstherapie specifiek gericht op de verzamelwoede kan een persoon leren bezittingen op te ruimen en weg te doen, om helderder te denken over bezittingen en om de impuls te beheersen nieuwe spullen in huis te halen. Ook zoeken hulpverleners de persoon vaak thuis op om hem of haar vanuit daar waar de symptomen zich vooral uiten, te kunnen helpen.

Wat je zelf kan doen als je in aanraking komt met iemand die lijdt aan verzamelwoede

Als je in aanraking komt met iemand die lijdt aan verzamelwoede kan je zelf ook heel wat dingen doen. Wel is het erg belangrijk dat je voldoende kennis van en begrip voor de aandoening hebt. De rode draad hier is respect en opruimen in samenspraak. Ruim altijd samen op. Zelfs bij het inschakelen van een professionele inboedel opruimer, dan doe je nog alles in overleg met de bewoner.

Werk samen met andere hulpverleners. Alleen is verzamelwoede moeilijk aan te pakken.
Zeg nooit wat weg moet maar laat de hoarder ontdekken wat hij echt nodig heeft. Verwacht niet dat hoarders verder zullen redeneren en hierna spontaan afstand zullen nemen van niet-noodzakelijke voorwerpen.
De kans op hervallen is groot, opruimen alleen helpt dus niet. Besteed veel aandacht aan nazorg.
Ga niet in discussie, maar zoek naar een motivatie om actie te ondernemen. Bijvoorbeeld na het opruimen van een kamer kan er bezoek langskomen.
Benoem wat je ziet, maar vel geen oordeel.
Ga niet mee in de emoties van de hoarder. Ze vormen enkel een afleidingsmanoeuvre en beletten jou om het te hebben over de reden waarom je op bezoek komt: opruimen